Joeltijd

De viering van het kerstfeest komt eigenlijk voort uit het Midwinterfeest dat bij de Germanen bekend stond als Joel of Yule (oud-Engels). Het midwinterfeest duurde twaalf dagen, iets dat we nog terugzien in het bekende kerstlied “The twelve days of Christmas”;  https://www.youtube.com/watch?v=lRijElQVlVk



Deze periode, de Joeltijd, werd van oudsher beschouwd als een heilige tijd.

Het Joelfeest kende tal van symbolen die we eigenlijk nog steeds kennen; de groene takken van maretak, hulst en spar zijn symbolen van de voortgang van het leven en een voorbode van de komende lente. Alles dat licht geeft of weerschijnt is een symbool voor het lengen der dagen en de terugkeer van de zon. Minder bekend is misschien het op de avond van het begin van de Joeltijd (kerstavond) feestelijk binnenhalen van het Joelblok, een grote boomstam dat met veel ceremonieel op het grote haardvuur werd geplaatst en vervolgens met een tak van het voorgaande jaar werd aangestoken. We kennen het nog wel als taartje; de met chocola en slagroom gevulde kerst-boomstam – in het Frans Buche de Noel.

Hieronder volgt een Engelstalige beschrijving van het kerstfeest zoals dat in vroeger tijden werd gevierd.

“First acknowledging the Sacredness of the Holy Time of Christmas, I proceed to set forth the Rejoicings which are generally made at that great Festival.
You must understand, good People, that the manner of celebrating this great Course of Holydays is vastly different now to what it was in former Days:  There was once upon a time Hospitality in the Land; an English Gentleman at the opening of the great Day, had all his Tenants and Neighbours enter’d his Hall by Day-break, the Strong-Beer was broach’d, and the Black-Jacks went plentifully about with Toast, Sugar, Nutmeg, and good Cheshire Cheese; the Rooms were embower’d with Holly, Ivy, Cypress, Bays, Laurel, and Missleto, and a bouncing Christmas Log in the Chimney glowing like the Cheeks of a Country Milk-maid; then was the Pewter as bright as Clarinda, and every bit of brass as polished as the most refined Gentleman; the Servants were then running here and there, with merry Hearts and jolly Countenances, every one was busy welcoming of Guests, and look’d as smug as new-lick’d Puppies; the Lasses were as blithe and buxom as the Maids in good Queen Bess’s Days, when they eat Sir-Loins of Roast Beef for Breakfast; Peg would scuttle about to make a Toast for John, while Tom run harum scarum to draw a Jug of Ale for Margery:  Gaffer Spriggins was bid thrice welcome by the ‘Squire, and Gooddy Goose did not fail of a smacking Buss from his Worship, while his Son and Heir did the Honours of the House; In a word, the Spirit of Generosity ran thro’ the whole House.
In these Times all the Spits were sparkling, the Hackin must be boil’d by Day-break, or else two young Men took the Maiden by the Arms, and run her round the Market-place, ‘till she was ashamed of her Laziness.  And what was worse than this, she must not play with the young Fellows that Day, but stand Neuter, like a Girl doing penance in a Winding-sheet at a Church-door…the Tables were all spread from the first to the last, the Sir-Loyns of Beef, the Minc’d-Pies, the Plumb-Porridge, the Capons, Turkeys, Geese, and Plumb-Puddings, were all brought upon the board; and all those who had sharp Stomachs and sharp Knives eat heartily and were welcome, which gave rise to the Proverb, Merry in the Hall, when Beards wag all.
There were then Turnspits employed, who by the time Dinner was over, would look as black and as greasy as a Welch Porridge-pot, but the Jacks have since turned them all out of Doors.  The Geese which used to be fatted for the honest Neighbours, have been of late sent to London, and the Quills made into Pens to convey away the Landlord’s Estate; the Sheep are drove away to raise Money to answer the Loss of a Game at Dice or Cards, and their Skins made into Parchment for Deeds and Indentures; nay even the poor innocent Bee, who was used to pay its Tribute to the Lord once a Year at least in good Metheglin, for the Entertainment of the Guests and its Wax converted into beneficial Plaisters for sick Neighbours, is now used for the sealing of Deeds to his Disadvantage…
Then let all your Folks live briskly, and at such a Time of Rejoicing enjoy the Benefit of good Beef and Pudding, let the Strong Beer be unlocked, and let the Piper play, O’er the Hills, and far away.”
Source:
- Christmas Entertainments.  Originally published in 1740.  London.  

Ik wens iedereen een feestelijke Joel / kersttijd toe !

Tom Verhoeven
Auvergne, winter 2012 

.

Russell Means (1939 - 2012)

"One is expected to know things, to believe things.  Knowing and believing are all in your head - there is nothing in your heart.  If you cannot feel that the earth is your grandmother, then of course you will find it easy to rape her, to behave as if she is under your dominion.  You will find it easy to believe that we humans are the dominant species, and to act as though the earth and everything on it are ours to do with as we please.  ... if all human beings were taken away, life on earth would flourish".

Russell Means

Dit jaar overleed op 72-jarige leeftijd Russell Means (10 november 1939 - 22 oktober 2012), film acteur, regisseur, schrijver, activist.

Russel Means was een Oglala-Lakota Sioux - zijn oorspronkelijke naam was Oyate Wacinyapi(Werkt voor het Volk).

Hij leidde de American Indian Movement en was woordvoerder voor de activisten tijdens de opstand bij Wounded Knee in 1973.

Als acteur kreeg hij grote bekendheid met zijn rol als Chingachook in de film "Last of the Mohicans"

 

Laatste scenes van de film;

http://www.youtube.com/watch?v=7tiKM4fxY1U

Tom Verhoeven

Auvergne, winter 2012

Maretak

Latijnse naam: Viscum Album

Ook bekend als Vogellijm,  Heksenkruid, Mistletoe

Vooroorlogse verzamelkaartje Marentak van de firma Boldoot.

Viscum Album

De maretak is een altijd groene struikvormige plant. Vaak te zien in wat oudere appelbomen, maar komt ook wel voor in andere boomsoorten. Het is een parasiet en volledig afhankelijk van zijn gastheer – gaat de boom dood of breekt de tak waar de maretak zich in heeft geworteld af, dan sterft ook de maretak.

De bessen worden gegeten door vogels,die de zaden echter niet kunnen verteren. Zij verspreiden middels hun ontlasting de zaden door de bomen.  Bij het eten van de bessen blijven de zaden echter ook vaak aan de snavel zitten, de vogel (meestal lijsters) veegt de zaden af aan de takken waar de plakkerige zaden dan vastkleven.

De maretak is voor mensen giftig – de plant kan bij inname van de bessen of delen van de plant ernstige maagklachten en diarree veroorzaken

De maretak is een medicinale plant               De Viscum Album is een inheemse plant van Europa. Wordt in Nederland niet zo vaak aangetroffen (wel veelvuldig in de provincie Limburg), maar dat kan te maken hebben met het ontbreken van vooral oudere appelbomen. In Nederland is het een beschermde plant. Op ons land is de maretak vooral in de oude appelbomen te vinden. Voor de Kelten en Germanen was de maretak een heilige plant die tal van bijzondere eigenschappen werd toegedicht. Omdat het net als de den en hulst groen bleef zelfs midden in de winter werden het symbolen voor eeuwig en hernieuwend leven tijdens de midwinterfeesten (Joel). Ons woord maretak verwijst naar het Middelnederlandse woord “mare” dat kwelgeest, spook betekent. Het ophangen van de maretak in huis verdreef de “mare”, de boze geesten. Het elkaar kussen onder de maretak is een in Amerika heel populair gebruik. Het is een van oorsprong Scandinavisch gebruik; de maretak werd in de huiskamer of de keuken opgehangen en dat gaf jongemannen het voorrecht het meisje van zijn keuze te kussen als ze onder de maretak stond. Bij elke kus werd een bes van de maretak geplukt en als de laatste geplukt was hield het voorrecht op. Engelse nieuwjaarskaart met mistletoe (rond 1910) Walter de la Mare (1913)

Sitting under the mistletoe (Pale-green, fairy mistletoe), One last candle burning low, All the sleepy dancers gone, Just one candle burning on, Shadows lurking everywhere: Some one came, and kissed me there. Tired I was; my head would go Nodding under the mistletoe (Pale-green, fairy mistletoe), No footsteps came, no voice, but only, Just as I sat there, sleepy, lonely, Stooped in the still and shadowy air Lips unseen—and kissed me there. Eliza Cook (1818-1889):   Under the Mistletoe, pearly and green Meet the kind lips of the young and the old; Under the Mistletoe hearts may be seen Glowing as though they had never been cold. Tom Verhoeven Auvergne, winter 2012

Franse tweehoorn caballus

Facebook

De blog Schetsen uit het land van de Averni heeft nu ook een eigen Facebookpagina:

http://www.facebook.com/HetLandVanDeAverni

De blog omvat schetsen en overpeinzingen over filosofie, natuur, geschiedenis en natuurlijk over mijn ervaringen in France.

Tom Verhoeven
Auvergne, herfst 2012

 Aimeedis website

Aziatische Frelon (hoornaar)

Wat  wij kennen als een hoornaar wordt hier in Frankrijk een frelon genoemd. Het gaat om een soort grote versie van de wesp.  Vorig jaar (2011) hadden we een nest met hoornaars  in de schoorsteen. In de schemering zag je ze rond de opening van de schoorsteen vliegen en een aantal keren hadden we een of meerdere exemplaren in huis. Op een dag klaagde de buurvrouw dat zij er ook een in huis had aangetroffen en dat ze was gestoken.

De inheemse hoornaar (Vespa Cabro) komt in  geheel Frankrijk voor en net als de wesp is het een heel nuttig dier.  Ze leven van insecten en een volk kan per dag gemakkelijk anderhalve kilo insecten,  vooral kleinere insecten (o.a. muggen, vliegen)  wegvangen. Ze vormen vaak een nest in holtes, maar ook in verlaten huizen, zolders, schuren, schoorstenen – alles wat maar enige beschutting geeft kan geschikt zijn.  Ze vormen in vergelijking met honingbijen geen grote volken.  Een nest kan in een goede zomer uitgroeien  tot hooguit 1500 exemplaren.

Ook in Belgie en Nederland is de hoornaar inheems  - ofschoon het dier in Nederland wat minder vaak wordt gesignaleerd dan in Frankrijk.

Wesp (Vespula Vulgaris - gewone wesp)

 

Hoornaar (Vespa Cabro)

Aziatische hoornaar (Vespa Velutina)

Deze zomer kwam het bericht dat de Aziatische hoornaar (Vespa Velutina) zich definitief in onze contreien had gevestigd. De Allier is daarmee het veertigste departement waar de Aziatische frelon nu voorkomt en de eerste exemplaren zijn ook al in de meer noordelijke departementen – tot zelfs in Belgie – gesignaleerd. De Aziatische hoornaar zou hier in 2004 terecht zijn gekomen per schip  met een lading Chinese keramiek.  In heel korte tijd wist het zich te verspreiden over zuid- en midden Frankrijk. Zoals we wel vaker zien met uitheemse dieren bleek de frelon Aziatique uiterst succesvol. Het klimaat is gunstig, er zijn weinig natuurlijke vijanden en ze ondervinden zelfs geen hinder van wat toch hun naaste concurrenten zouden moeten zijn, de inheemse hoornaar.  

Verspreidingsgebied van de Aziatische hoornaar

De Aziatische hoornaars maken nesten van houtpulp, ze knagen  de bast van bomen met een zachte bast en vermengen het met hun speeksel tot  een kneedbare massa waar ze 60 – 80 cm grote nesten van bouwen. Groot genoeg voor een volk dat aan het eind van de zomer uitgegroeid kan zijn tot zo’n 5000 exemplaren.

De Aziatische hoornaar heeft een voorkeur voor honingbijen.  Ze blijven boven een bijenkast hangen en wachten op de bijen die naar buiten komen om honing en stuifmeel te halen. Het lukt de bijen zelden om te ontkomen.  Uiteindelijk kan de Aziatische hoornaar het  gehele bijenvolk uitroeien.  Sommige imkers melden al een verlies van 20 – 30 % van hun volken per jaar als gevolg van de komst van de Aziatische frelon. 

Het blijkt moeilijk te zijn om de Aziatische hoornaar te bestrijden, laat staan uit te roeien. Imkers hebben het advies gekregen om wespenvallen gevuld met een mengsel van siroop, witte wijn en bier bij hun kasten op te hangen en dat al te doen vanaf het voorjaar. Het idee is dat het jonge hoornaar-koninginnen aantrekt. Op zich lijkt het het wel te werken, maar er worden lang niet genoeg koninginnen hiermee gevangen. De vallen lijken vooral verkenners aan te trekken en inheemse hoornaars. Een andere oplossing blijkt het planten van hoge grassoorten voor de bijenkasten te zijn. Het voorkomt dat de Aziatische hoornaars bij de vliegopening of boven de kast blijven hangen. De bijenkasten die ik in Japan heb bekeken oogden wat rommeliger dan we hier gewend zijn doordat ze omgeven waren met spinnenwebben. Meerdere hoornaars (verkenners) zaten hierin vast. Het beschermen van spinnen en het niet opruimen van hun web kan baat geven. Sommige imkers hebben overigens ondervonden dat hun sterkere volken zich met succes weten te verweren tegen de hoornaar door met een groot aantal bijen op de vliegplank te verschijnen. Niet alle imkers delen die ervaring echter, de meeste volken vertonen nauwelijks verweer tegen de Aziatische hoornaar.

Aziatische hoornaar in de media.   

Natuurkenners zullen onmiddellijk toegeven dat er nadelen zitten aan de vestiging van een uitheemse hoornaar.  Toch is de manier waarop de media er over berichten nogal overdreven. In berichten die hierover verschijnen in kranten, tijdschriften, websites en zelfs weblogs wordt er flink gespeculeerd over het aantal dodelijke slachtoffers die al gevallen zouden zijn en de honderden mensen die in ziekenhuizen zouden verblijven als gevolg van een steek van deze frelon aziatique. Sommige media hebben het over de komst van Reuzenhoornaar en doen de indruk ontstaan dat we belaagd worden door een gigantische lukraak om zich heen stekende monster. In feite is de Aziatische hoornaar iets kleiner dan de inheemse hoornaar.   

Er bestaat overigens wel een reuzenhoornaar – de in Japan voorkomende Vespa Mandarinia Japonica is groter dan onze inheemse hoornaar.  De van oorsprong Europese honingbij heeft geen enkel verweer tegen deze hoornaars, de oorspronkelijke Japanse honingbij weet echter wel weerstand te bieden.

Zolang de nesten niet verstoord worden en men kalm blijft als een hoornaar in de buurt is zal men geen hinder ondervinden van de Aziatische hoornaars.  In tegenstelling tot de honingbij, die slechts een keer kan steken en vervolgens dood gaat als gevolg van het verlies van zijn achterlijf, kan de Aziatische hoornaar, net als de inheemse hoornaar, de gewone wesp en hommels meer dan eens steken.  Zo’n  steek is natuurlijk altijd onprettig, maar het is vooral voor mensen die er gevoelig voor zijn vervelend en soms zelfs gevaarlijk – het kan leiden tot een anafylactische schok.  Toch komt dit zelden voor en zal de schade veelal beperkt blijven tot een zwelling op de plek waar men gestoken is.

Tom Verhoeven

Auvergne, herfst 2012