Warré Bijenkast

Er zijn verschillende bijenkasten te verkrijgen. In Nederland is de spaarkast populair en relatief goedkoop in aanschaf.  In Frankrijk is de Dadant kast het meest populair. Het zijn veelzijdige kasten die in verschillende formaten (vijf ramen, zes ramen, tien ramen, twaalf ramen) verkrijgbaar zijn.  Ook de Langstroth bijenkast is gewild. In beide gevallen gaat het om bijenkasten die van oorsprong in Amerika zijn ontwikkeld.  Mijn keuze is gevallen op een originele Franse bijenkast; de Warré bijenkast.

Al sinds de tijd van Karel de Grote  werden er in de tuinen van kloosters bijen gehouden.  Er zijn tegenwoordig minder kloosters en daardoor ook minder monniken die imkers zijn, maar onder de ware kenners van het bijenhouden van de afgelopen eeuw vinden we nog veel  monniken.  Een daarvan was Abbe Eloi François Emile Warré (1867 – 1951). In zijn tijd was er een terugval in het houden van bijen. Warré experimenteerde met zo’n 350 verschillende bijenkasten om tenslotte tot een eigen ontwerp te komen dat eenvoudig in gebruik was, bijvriendelijk was, goedkoop zodat juist mensen met minder geld zo’n kast konden aanschaffen of zelf maken, en dat desgewenst een voldoende extra honing opleverde voor de imker. Het ontwerp kreeg de naam Ruche Populaire (volks bijenkast) – verwijzend zowel naar het bijenvolk als naar een kast voor iedereen. Hij beschreef de bijenkast uitvoerig in zijn boek “L’Apiculture Pour Tous” (Bijenhouden voor iedereen).

De Warré bijenkast is gebaseerd op het principe van natuurlijk bijenhouden. De imker laat het bijenvolk zoveel mogelijk met rust en zou zelfs kunnen volstaan met het slechts een keer per jaar openen van de bijenkast.

Waar andere bijenkasten gebruik maken van ramen waarin een ijzerdraad is gespannen om er een kunstraat aan vast te smelten, daar gebruikt de Warré bijenkast slechts latten die voorzien worden van een laagje was.

De bijen maken zelf de raten aan deze latten. De kunstraat heeft een standaardmaat en de bijen zullen zich aanpassen bij het verder uitbouwen van hun raten. Omdat de Warré kast geen kunstraat heeft kan het zijn dat de raten die de bijen maken verschillen van formaat.   

In elke kamer is ruimte voor acht raten – dat maakt de Warré bijenkast gemiddeld iets kleiner dan bijvoorbeeld  de Dadantkast (10 – 12 ramen).

De Warré bijenkast kan voorzien worden van kleine glazen vitrines waardoor men de ontwikkeling van het volk binnen de kast kan volgen.  Het voordeel van de vitrines is dat het niet nodig is om de kasten te openen om het volk te kunnen bestuderen.  Dat betekent minder stress voor de bijen en – een belangrijk punt voor Abbé Warré – behoud van warmte in de kast.

Het bijenvolk begint te bouwen in de bovenste kast. Als het de latten van de volgende kast heeft bereikt begint het vervolgens in die kast te bouwen.  

Wanneer het bijenvolk zich goed ontwikkelt dan kan het nodig zijn om de kast uit te breiden. De imker doet dit door aan de onderkant er een kamer aan toe te voegen.  Door het telkens toevoegen van een nieuwe kamer aan de onderzijde, krijgt de Warré bijenkast met een groot volk iets weg van een toren in het landschap.

Aangezien de bijen van nature het broednest beneden en de honingvoorraad boven willen, zullen de bijen al bouwende hun broednest naar beneden migreren zodat kastdelen bovenin uiteindelijk alleen honing bevatten.

Wanneer er voor wordt gekozen om honing te oogsten, dan kan deze in tegenstelling tot het werken met ramen, niet geslingerd worden. De honingraten worden geperst. Er kunnen dus ook geen ramen met was teruggeplaatst worden of geplaatst worden bij een ander bijenvolk zoals de meeste imkers dat gewend zijn.  Dat lijkt een nadeel, maar een belangrijk voordeel  is dat eventuele sporen van ziektes e.d. niet met de honingraten kunnen worden overgebracht naar een ander volk.

Zoals al aangegeven is de warmte in de bijenkast is een belangrijke overweging voor Abbe Warré. Het is een van de redenen waarom hij de bijenkast zo min mogelijk wil openen.  Voor het behoud van de warmte plaatst hij boven op de kast een isolatielaag van natuurlijk materiaal. Dit kan vilt zijn, houtsnippers, papier, etc.

De methode van Abbe Warré is vergelijkbaar met de traditionele Japanse methode. Belangrijk verschil is wel dat de Japanse Apis cerana zwermgraag is, terwijl  de Europese bij minder vaak wil zwermen.  Het Japanse bijenvolk is ook kleiner dan het Europese bijenvolk.

Klein opvallend detail; waar Abbe Warré nog aanbeveelt de bijen met rook naar beneden te krijgen, trommelt de Japanse imker op de bovenzijde van zijn bijenkast. De trillingen maken dat de bijen naar beneden gaan.  Eens kijken of dat bij de Europese bij ook zo werkt.

Voor nu staan er twee Warré bijenkasten klaar voor bewoning. Dat geeft me tot het voorjaar de tijd om aanvullende kamers te bouwen en te werken aan een derde kast waarvoor ik al een dak klaar heb liggen.

En dan zal ik het boek van Abbé Warré grondig moeten doornemen, want deze methode van bijenhouden is anders dan ik het gewend ben of geleerd heb tijdens de opleiding.

Het belooft een heel spannend  nieuw voorjaar te worden !

Tom Verhoeven

Auvergne, zomer 2015